Iýun aýynyň ortalaryndan bäri Pakistanda görlüp-eşidilmedik güýçli musson ýagyşy güýçli suw joşmasyna sebäp boldy.Günorta Aziýa ýurtlarynyň 160 sebitiniň 72-sini suw basdy, ýerleriň üçden birini suw basdy, 13,91 adam öldi, 33 million adam täsir etdi, 500,000 adam bosgun lagerlerinde we 1 million öýde ýaşaýar., 162 köpri we 3500 kilometre golaý ýol zeper ýetdi ýa-da weýran boldy…
25-nji awgustda Pakistan resmi taýdan “adatdan daşary ýagdaý” yglan etdi.Zeper ýetenleriň gaçybatalgasy ýa-da çybyn torlary ýoklugy sebäpli ýokanç keseller ýaýrady.Häzirki wagtda Pakistanyň lukmançylyk lagerlerinde her gün on müňlerçe deri ýokançlygy, içgeçme we ýiti dem alyş keselleri bar.Maglumatlar Pakistanyň sentýabr aýynda ýene-de musson ýagyşynyň döremeginiň ähtimaldygyny görkezýär.
Pakistandaky suw joşmasy Owganystanyň günorta-gündogaryndaky Kandahar serhedindäki Karaçi bilen Çamanyň arasyndaky ýolda 7000 konteýneriň gabalanmagyna sebäp boldy, ýöne ýük daşaýan kompaniýalar ýük daşaýjylary we ýük ekspeditorlaryny, Yangaňming, Gündogar ýaly esasy gämi kärhanalary töleg töleglerinden boşatmady. Daşary ýurtlarda we HMM we beýleki kiçi.Shük daşaýan kompaniýa 14 million dollara çenli töleg töledi.
Söwdagärler ellerinde yzyna gaýtaryp bolmajak gaplary saklaýandyklary sebäpli, her bir konteýneriň günde 130 dollar bilen 170 dollar aralygynda töleg alynýandygyny aýtdy.
Suw joşmasy sebäpli Pakistana ýetirilen ykdysady ýitgileriň 10 milliard dollardan geçjekdigi çak edilýär we bu ykdysady ösüşine agyr ýük berýär.Halkara karz reýting gullugy bolan “Standard & Poor's” Pakistanyň uzak möhletleýin perspektiwasyny “negatiw” derejesine çykardy.
Ilki bilen olaryň walýuta ätiýaçlyklary gurady.5-nji awgusta çenli Pakistanyň Döwlet banky 7,83 milliard dollarlyk walýuta ätiýaçlyklaryny saklady, bu 2019-njy ýylyň oktýabr aýyndan bäri iň pes derejedir, bu bir aýlyk import üçin tölemek üçin ýeterlik däl.
Has beteri, 2-nji sentýabrdan bäri Pakistan rupiýasynyň hümmeti 2-nji sentýabrdan bäri pese gaçýar. Duşenbe güni Pakistan walýuta birleşigi (FAP) tarapyndan paýlaşylan maglumatlar günortan 12-e çenli Pakistan rupiýasynyň bahasynyň bolandygyny görkezdi. ABŞ-nyň dollary üçin 229,9 rupiýa, Pakistan rupiýasy bolsa bankara bazaryndaky irki söwdada 1,72 rupiýa peselmegine deň bolup, 1,72 rupiýa peselmegini dowam etdirdi.
Suw ýerli pagta önümçiliginiň 45% -ini ýok etdi, bu bolsa Pakistanyň ykdysady kynçylyklaryny hasam agyrlaşdyrar, sebäbi pagta Pakistanyň iň möhüm nagt ekinlerinden biri we dokma senagaty ýurduň iň uly walýuta girdejisi çeşmesidir.Pakistan dokma senagaty üçin çig mal import etmek üçin 3 milliard dollar sarp etmegine garaşýar.
Bu etapda Pakistan importy düýpli çäklendirdi we banklar zerur däl import üçin akkreditiwleri açmagy bes etdi.
Päkistan hökümeti 19-njy maýda pese gaçýan walýuta ätiýaçlyklaryny we import tölegleriniň ýokarlanmagyny durnuklaşdyrmak maksady bilen 30-dan gowrak möhüm däl harytlary we kaşaň harytlary import etmegi gadagan edýändigini yglan etdi.
2022-nji ýylyň 5-nji iýulynda Pakistanyň Merkezi Banky ýene bir gezek walýuta gözegçilik syýasatyny berdi.Käbir önümleri Pakistana import etmek üçin importçylar daşary ýurt walýutasyny tölemezden ozal Merkezi Bankyň razylygyny almaly.Iň soňky düzgünlere görä, walýuta tölegleriniň mukdary 100,000 dollardan geçýärmi ýa-da ýokmy, anketanyň çägi Pakistanyň Merkezi Bankyna tassyklamak üçin öňünden berilmelidir.
Emma mesele çözülmedi.Päkistanly importçylar Owganystandaky kontrabanda meselesine ýüz tutdular we ABŞ-nyň dollarynda nagt tölediler.
Käbir analitikler, inflýasiýanyň ýokarlanmagy, işsizligiň ýokarlanmagy, gyssagly walýuta ätiýaçlyklary we rupiýanyň çalt hümmeti peselmegi bilen Pakistanyň ykdysady taýdan çökýän Şri-Lankanyň yzyndan gitmeginiň mümkindigini çaklaýarlar.
2008-nji ýylda Wençuan ýer titremesi wagtynda Pakistan hökümeti ätiýaçdaky çadyrlaryň hemmesini çykardy we Hytaýyň ejir çeken ýerlerine iberdi.Indi Pakistan kynçylyk çekýär.Oururdumyz gyssagly ynsanperwer kömegini, şol sanda 25 000 çadyry 100 million ýuana berjekdigini, soň goşmaça kömek 400 million ýuana ýetendigini habar berdi.Ilkinji 3000 çadyr bir hepdäniň içinde betbagtçylyk sebitine gelip, ulanylmaga berler.Gyssagly ýygnan 200 tonna sogan, Karakoram awtoulag ýolundan geçdi.Päkistan tarapyna eltip bermek.
Iş wagty: 16-2022-nji sentýabr